Nus analisain da moda anonimisada las infurmaziuns da noss utilisaders per pudair porscher in meglier servetsch e satisfar a lur basegns. Questa pagina utilisescha er cookies per analisar per exempel las activitads sin la pagina.Vus pudais specifitgar en voss navigatur las cundiziuns d'archivaziun e d'access als cookies.
La pagina tetgala: historiaHelvetica
Favurisà
In viadi da Pardomat viers Mustér

In viadi da Pardomat viers Mustér

Flavio Huonder

Mustér ha numerusas fracziuns. Ina da quellas ei Pardomat che schai dado Disla el funs dalla val spel Rein.

La fracziun da Pardomat ei accessibla sur ina via laterala naven dalla Punt Gronda. Famiglias tradiziunalas che vivan a Perdomat han schlatteinas sco Steger, Duff e Riedi.

Il scribent Guglielm Gadola raquenta detagliadamein 1960 d'in viadi da Perdomat a Mustér:

Arrivai giudem, traversein nus la «Punt Perdomat» e vegnin mond

in tschancun sper il Rein ora a Garvignus, in uclaunet che vegn aunc

numnaus dalla «Pratica» de 1771 e che pudess esser stau il num primar

per «Perdomat-Mustér»( ?) – (Davart la Pratica», quei pli vegl calender

romontsch-sursilvan, cosultescha mia edizun de quel cun in

commentar en las «Annalas» XLVIII, 1934). – Oz negin che vul saver

pli d’ina ucliva Garvignus; mo havess quella buca existiu da sias uras,

alla fin dil 18avel sche havess la «Pratica» franc buca enumerau quei

liug denter «ils uclauns de Mustér». Remarcabel eis ei denton, co memoria e tradizun populara san sbagliar en quels graus!

Circa 100 onns avon la Pratica de 1771 di P.Maurus Venzin, vischin e pader de Mustér, che grad sper Perdomat stevi «Garviginus, in’ucliva de pliras casas spargliadas» . . . . «planities Gravinus dicta, ubi capella est D. Antono Eremitae sacrata, cum aliquot hinc inde sparsis domitus, inde sequitur Perdomat.» Essend ch’ eI fa menziun della caplutta de s. Antoni

igl Eremit, sto quei tuttina esser stau iI num per Perdomat-Mustér ded

oz! Di el gie che ual suenter Garvignus suondi «Perdomat, nua che la

vischnaunca de Sumvitg entscheivi.»Da lezzas uras dev’ei pia mo in

Perdomat-Sumvitg! Mo ussa al Plaun Grond.

Nua ei quell’ ucliva de duas casas pomai è stada? Ualti segir datier

giu spel Rein. La situaziun de quei liug ei vegnida raquintada a nus sco

suonda: «Plaun Grond sut Cavardiras ei stau in liug habitau, mo de duas

casas. Quellas eran situadas grad a gradgiu la baselgia de s. Antoni.

Anno 1834 existeva aunc ina solia casa de quell’ucliva. Dapi lu ei era

quella svanida. La gronda inundaziun de 1834 ha priu naven miraglia e

sulom. Ina buccada prau porta aunc oz iI num, «iI prau de casa». Tenor

dir de nos vegls vegnends neu da Plaun Grond, er’ ei stau in onn –

circa 100 onns avon l’ aua gronda de 1834 – in aschi gronda malaura

ch’ iI Rein mavi aschi ault ch’ ils habitonts d’ ina de quellas duas casas

savevien prender aua en da finiastra della stiva cun in caz. – Quella

matei ch’ei ida gliez onn, pia gia all’entschatta dil 17avel tschentaner

daI Rein ora .

Fagein nus il tur suenter fastitgs dellas uclivas svanidas mein nus

da Plaun Grond en lu tut a gradsi a Runtget, ina ucliva situada sur igl

uclaunet de Caprau. Cheu stevan pli da vegl duas casas; ina aunc alla

entschatta dil tschentaner vargau. II funs dasperas porta aunc oz il

num Runtget. La miraglia della davosa casa era aunc veseivla 1905.

In dils possessurs de quella ucliva de duas casas eri in oreifer bien meister-scrinari e turniclader. EI ha fatg la scantschala della baselgia de s. Antoni a Cavardiras, leu alla fin dil 17avel, entschatta dil 18avel

tschentaner – e quei sco la tatta de Franzestg Bundi raquintavi «per

amur e veneraziun pil grond s. Antoni de Padua».

Buca grond tschancun anenviars Runtget, a Perdatsch, steva avon

onns medemamein« in ucliva d’enzacontas casas. La pli davosa de quellas vegneva habitada mo in cuort temps ad onn: la primavera cura che il proprietari de quels funs haveva de metter o latg e caschar. Quei era in liug nua ch’ei deva adina dariet fein. Quella davosa casa de Perdatsch ei vegnida fatga giu pér avon 60 onns e tonts onns.

Da vart seniastra, sur Quadras si, dadens Runtget visi, oz in mises egl uaul, steva avon biebein 300 onns l’ucliva Valentin. Maurus Venzin reIata mo d’ ina casa a Valentin (supra Brulfium in latere montis villa fuit .

Valentinum dicta). Quella ucliva seigi, per gronda part, cun cassa e tut

ida sutsu per s. Pieder e s Paul 1689, ensemblamein cuI vitget de Brulf,

a caschun della bova gronda (Pli bia mira novella «Brulf», nua che

era Valentin vegn relatau). – Enzacontas stortas trutg plinengiu schai

Quadras, igl ault mantun tratsch ulivaus sur la fossa gronda de Brulf.

Cheu seigi vegniu baghegiau ina casa dad in che schevi encrescher

per siu uclaun de Brulf, aschigleiti ch’ il terren smulaun dellas bovas

ei staus eri. Mo era en quella steva il davos ina famiglia mo per

temps. Fr. Bundi raquenta 1905: "Quei casetgel ei aunc sidretg, mo malamein mantenius, e vegn duvraus sulettarnein per cuschinar Ia primavera e stad."

Nus descendin da Quadras, traversein la punt de Brulf , dein vi suenter

ils dus «reins» reuni de Magriel e Runs si, sper Turatscha ora,

per la gassa e las vaccas de Vitg vi e semenein lu giu encunter Sars,

oz mo pli in’acla, che schai leu en cugn viers damaun, odem Fontanivas

sc’ina rasteina sur iI Rein. Era Sars ei stau ina gada in’ uclivetta isolada

d’ ina casa, habitada entochen visi 1850. Entuorn 1900 viveva aunc

ina dunna a Mustér-Vitg ch’era naschida en quella casa. Oz mo pli ina

muschna, nua che quella steva. – Passein nus ussa sur la Punt de Sonduritg e mein suenter las rivas dil Rein viaden entochen igl uaul Ligiu, arrivein nus leu spel davos clavau, nua che steva aunc avon 150

onns la davosa casa de Sonduritg. Lucas Monn p. m. che veva leu praus,

ha raquintau ina gada a mi ch’ ils vegls schevien: daI temps che quella

davosa casa de Sonduritg existevi aunc, vegnevien cavreuls e camutschs dis da ruh, entochen giu sut las grundas e perfin en pierti

de quella casa, aschia ch’ iI proprietari savevi tschentar siu fisi sil parsiel

della fenestra e sittar or dil rosch il pli bi .

Nus turnein ensi per la medema via entochen la Punt de Brulf, mein

si encunter Plaun de Haida e Caschliun, nua che duas uclivas ein gia

svanidas avon quater, tschun tschentaners, semenein visi viers ils «praus s. Placi», nua che sin pastira visavi «iI clavau dil Hasper», existevi medemamein ina casa, mo quella gia ditg e ditg avon che «Sontget» daventi in foburg de Vitg. Aunc avon 80 onns numnav’ins tut quei che

schischeva denter Vitg e la baselgia de s Placi «Davos Mustér». Arrivai

a Vitg, continuein nus nossa spassegiada da Catins si a s. Gada.

Ti stos esser connectà per agiuntar in commentari
Nagin commentari il mument
Flavio Huonder
1,587 contribuziuns
13 december 2019
142 guardads
0 like
0 favurit
0 commentari
1 Collecziun
Gia 818 documentss associadas cun 1980 - 1989

Collecziuns:

Network:
Sponsurs:
16,508
823
© 2024 FONSART. Tut ils dretgs resalvads. Dissegnà da High on Pixels.